Lökositlerin Fc Reseptörleri
IgG, IgA ve IgE için spesifik Fc reseptörleri vardır. Reseptör antikorun tipine, afinitesine, bulunduğu lökosit tipine ve yarattığı hüce içi sinyal mekanizmasına göre değişir. Lökositlerin yüzeyindek Fc reseptörleri yapısal olarak ilişkilidir. Her birinde özgü FcRgama zinciriyle kompleks oluşturan bir ligand bağlama zinciri vardır. FcRgama, birçok reseptörde sinyalleşme fonksiyonunda anahtar rol oynar. FcRgama zincirinin troin-bazlı aktivasyon motifleri (ITAM) sitoplazmadadır ve bu aktivatör sinyalin başlamasında kritik öneme sahiptir. Bazı reseptör alfa zincirleri kendi ITAM’larını sitoplazmalarında taşırken diğerleri immünoreseptör tirozin bazlı inhibitör motifler (ITIM) bulundurur.
IgG’de üç farklı FCgamaR vardır. FcgamaRI (CD64), monomerik IgG’ye yüksek ilgisi olmasıyla özelliklendirilmektedir. Fc reseptörleri ligand bağlama zincirinde iki tane ekstraselüler Ig-benzeri domaine sahipken FcgamaRI’da üç tanedir. FcgamaRI yapısal olarak monosit, makrofaj ve dendritik hücrelerde eksprese edilir ve IFNgama, G-CSF (granülosit koloni stimüle edici faktör) tarafından aktive edildikten sonra nötrofil ve eozinofillerde de ortaya çıkar. Tam tersine FcgamaRI IL-4 ve IL-3 ile azaltılır. Yapısında IgG bağlayan alfa zincir ve ITAM içeren gama zincir homodimeri vardır. Monomerik IgG’ye ilgiyle bağlanarak sonradan karşılaşacağı antijene karşı bulunduğu hücreyi (makrofaj, monosit, dendritik hücre, nötrofil ve eozinofil) duyarlılaştırır. Ana rolü fagositozu, antijen sunmayı ve ekstraselüler öldürmeyi IgG antikorla sarmalayarak kolaylaştırmasıdır. Bu olaya antikora bağlı hücresel sitotoksisite (ADCC) adı verilir. ADCC, NK hücresiyle FcgamaRIII (CD16), makrofaj, monosit, dendritik hücre, nötrofil ve eozinofille ise FcgamaRI (CD64) aracılığıyla olur.
FcgamaRII (CD32) monomerik IgG’lere zayıf bağlanır fakat immün kompleksteki veya antikorla kaplı hedef hücredeki IgG’ye ilgiyi önemli oranda arttırır. Bu nedenle FcgamaRII taşıyan hücreler, yüksek konsantrasyonda bulunan monomerik IgG antikorla kaplı hedeflere bağlanabilir. FcgamaRI’den farklı olarak FcgamaRII’nin lökosit tiplerinin çoğunda izoformları vardır. IgG komplekslerinin FcgamaRII’ye bağlanması fagositik hücreleri tetikler ve trombositlerle reaksiyonları aracılığıyla trombozisi başlatır. FcgamaRIIa fagositlerde vardır fagositoz ve ADCC (antikora bağlı sitotoksisite) başlatır. Aksine FcgamaRIIb inhibitör reseptörlerdir, ITIM içeren sitoplazmik domainleri vardır ve hücrenin tepkisini azaltır. FcgamaRIIb1 B hücrelerde B-hücre reseptörleri (BCR) ile çapraz bağlıdır ve antikor üretme konusunda negatif feedback etkiyle B hücrelerini inaktive eder. FcgamaRIIb2 fagositlerde vardır antijen sunmaya yarayan endositozu başlatır.
FcgamaRIII (CD16) zayıfta olsa monomer IgG’ye bağlanır fakat kümelenmiş IgG’ye ise düşük ve orta derecede ilgisi vardır. FcgamaRIIIa lökositlerde, FcgamaRIIIb ise sadece nötrofillerde vardır ve transmembran segemen yerine kendine özgü hücre yüzeyinde bulunan glikozilfosfatidilinositol (GPI) aracılığıyla hücre yüzeyine bağlanan tek Fc reseptörüdür. FcgamaRIIIa önemli oranda ADCC’nin NK hücreleri tarafından başlatılmasından ve immün komplekslerin makrofajlar tarafından temizlenmesinden sorumludur.
IgE’de iki tip FcgamaR vardır: FcepsilonR. FcepsilonRI patojenle karşılaştığı zaman mast hücrelerinin vazoaktif aminler ve sitokinler salgılamasını araşidonik asitten yapılan çeşitli inflamatuvar mediatörlerin sentezlenmesini sağlar. IgE’nin fizyolojik rolü travmaya ve patojenin girmesine duyarlı anatomik bölgeleri plazma faktörlerin ve efektör hücrelerin dolaşımını akut inflamasyon reaksiyonunu başlatarak sağlar. İnfeksiyon ajanı IgA savunmasını deldiğinde mast hücrelerin yüzeyinde bulunan IgE ile birleşerek, vazoaktif ajanların ve polimorflar için kemotaktik faktörlerin salınmasına neden olur böylece plazma IgG, kompleman, nötrofil ve eozinofillerin bölgeye girmesini sağlar. Bu bağlamda IgG ile sarmalanmış helmintlerin eozinofil ile darbe alması ve bu gibi durumlarda IgE cevabın oluşması etkili bir savunma yaratır.
IgE reseptörü olan FcepsilonRII (CD23) düşük afinitelidir ve kalsiyuma bağlı C-tipi bir lektindir. Çeşitli hemopoetik hücrelerin yüzeyinde bulunur. Esas fonksiyonu B hücrelerinden IgE sentezlenmesini düzenlemektir. Ayrıca IgE ile opsonize olmuş antijenlerin fagositozunu kolaylaştırır.
IgA için FcalfaRI (CD89) vardır. NK hücresi immünglobülin benzeri reseptörleri ne (KIR), lökosit Ig-benzeri reseptör (LIR/LILR/ILT) ve trombosite özgü kollajen reseptörlere (GPVI) çok benzerler. FcalfaRI monosit, makrfaj, nötrofil, eozinofil ve Kupffer hücrelerinde bulunur. FcalfaRI, endositozu, fagositozu, inflamatuvar mediatörlerin salınmasını ve ADCC’yi aktifler.