CD8+ T hücrelerinin etkili olduğu mekanizmalar
CD8+ T hücrelerinin en önemli özelliği karşılaştıkları patojen tipine adapte olmalarıdır. Antijenle karşılaştığında CD8+ T hücreleri hızlı şekilde çoğalarak çok geniş bir efektör T hücre havuzu oluşturmaktadır. Efektör T hücreler bütün vücuda yayılarak enfekte hücreleri öldürür. Patojen temizlendikten sonra, efektör T hücrelerin önemli bir bölümü apopitoza gider ve uzun süre bağışıklık sağlamak için geriye sadece küçük bir hafıza T hücre topluluğu kalır. Hafıza T hücre topluluğunda ise TCM ve TEM olmak üzere iki grup vardır. TCM, santral hafıza T hücreleridir, antijenle ikinci defa karşılaşıldığında tekrar genişleme ve sürekli olarak kendini yenileme özelliklerine sahiptir. TEM ise düşük döngüye sahip, koruyuculuğu direkt sitotoksik etki ile sağlayan efektör hafıza T hücreleridir.
- Antijenle karşılaştıktan sonra klonal ekspansiyon gerçekleşir; T hücre havuzu önceden karşılaştığı patojeni daha kolay tanır hale gelir.
- Epigenetik yapının yeniden şekillenmesi, daha hızlı tepki veren hafıza hücrelerinin oluşmasını sağlar
- CD8+ T hafıza hücrelerinin vücudun çeşitli yerlerine yayılması, yeniden karşılaşıldığında patojenle erkenden tanıma ihtimalini arttırır. Dolaşımda (kan, lenf ve sekonder lenf organları), iki çeşit CD+ hafıza T hücreleri vardır;
- CD+ santral hafıza T hücreleri (TCM hücreleri), lenfoid homing belirteçleri olan CD62L ve CCR7'den yüksek seviyede eksprese ederler. Multipotent olduğu ve bu havuzdan en az bir alt grubun patojenle karşılaştığında genişlediği düşünülmektedir.
- CD+ efektör hafıza T hücreleri (TEM hücreleri), genişleme potansiyelleri sınırlıdır ve kandan lenf düğümüne girme yetenekleri yoktur fakat sitotoksiteyle ilişkili genlerin ekspresyonu ön plana çıkar bu sayede TCR sinyali tekrarladığında hızlı bir efektör fonksiyon görürler.
- CD8+ dokuya yerleşik hafıza T hücreleri (TRM hücresi) lenfoid olmayan dokulara kalıcı olarak yerleşmiş olmaları ile ayırd edilir. Bu bölgelere giren patojenlere ait antijenleri araştırır. Antijenle karşılaştığında TRM hücresi alarm durumuna geçer, diğer immün sistemi hücrelerinin olay yerine gelmelerini ve lokal bölgede bulunan epitel hücrelerinin antimikrobiyal ve antiviral protein üretmelerini sağlar. Bu işlemlerin gerçekleşmesi için TRM hücreleri sadece grenzim B ve perforin değil aynı zamanda INFγ ve TNF gibi sitokinleri de salgılama özelliğine sahiptir. TRM hücrelerinin varlığı CD69 ve CD103 belirteçleri (CD69+ CD103+ TRM hücreleri) araştırılarak yapılmasına rağmen bu belirteçlere çok güvenilmemesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Kaynaklar
Kok, L., Masopust, D. and Schumacher, T.N. The precursors of CD8+ tissue resident memory T cells: from lymphoid organs to infected tissues. Nat Rev Immunol 22, 283–293 (2022). https://doi.org/10.1038/s41577-021-00590-3
Bresser, K. et al. Replicative history marks transcriptional and functional 10 disparity in the CD8+ T cell memory pool. Nat. Immunol. https://doi.org/10.1038/s41590-022-01171-9 (2022).