Bilimde kesinlik ve şüphecilik


Bilimsel yayınlar, çalışmaları yapanların ve derigi editörlerinin sorumluluğunda yayınlanmaktadır. Buna rağmen bilimsel yayınlarda hatalı bilgiler az değildir (Adam D, 2019). Bu nedenle bilimsel çalışmaların sonuçları kesin değildir, şüphe ile karşılanmalı ve bir süzgeçten geçirilmelidir. Ancak, aynı zamanda bilimde, şüphecilik her şeyin geçerliliğine şüphe ile bakmak demek değildir (Normand MP, 2008). Bilimde şüphecilik, objektif ampirik delilere dayalı olmalıdır. On sekinci yüzyılın filozoflarından David Hume, yokluğu varlığından daha mucizevi olana kadar hiçbir şeyi doğru kabul etmemeliyiz. Çok yakın bir zamana kadar insanların uçması bir fantaziydi, günümüzde ise hergün milyonlarca kişi bir yerden başka bir yere uçmaktadır. Şüpheci olmak, iddaların (sıradışı iddalar da dahil) kaçırılmasına neden olmamalıdır. Bir sonuca varmadan önce eldeki deliller incelenmelidir veya yeterli delil oluncaya kadar karar verilmemelidir. İddaları ön yargı ile çürütülmesi doğru değildir, bunun yerine iddalar doğru olduğu kabul edilerek başlanmalıdır.

Şüphecilik bilimsellikte gerçekten de çok kritik bir özelliktir. Örneğin, bugün teorileri hala tartışılan Darwin dünyanın en bilinen şüpheci bilim adamları arasında yer alır. Davranış analizi ile şüphecilik arasındaki ilişki genel olarak süphecilik ve bilim arasındaki ilişkidir. Davranışların deneysel analizi bir doğa bilimidir ve doğa bilimi bütün davranış analitik çalışmaları ve uygulamalarının temelini oluşturur.


Sözde bilim (pseudoscience)

Sözde bilim, iddaların gerçekte yanlış yorumlanan veya yanlış anlaşılan veya tamamen eksik fakat bilimsel olarak iyi analiz edilmiş olduğu düşünülen sözde iddalarla ispta edilmesidir. Sözde bilimide profesyönellik sınırları yoktur ve herhangi bir araştırma ve uygulama alanına girebilmektedir.


Verilerin standardı

Araştırmacılar arasında, konuyla ilgili veriler toplanırken, bilim adamı taraflı bir gözlem yapılmamaya çalışılmalıdır. Bilim adamı ne der, nasıl görünmesi umut edilir yerine dışardan nasıl görünür ile kontrol altında tutulmalıdır. Taraflı (bias) gözlem tamamen yok edilemeyebilir fakat kontrol altında tutulmalıdır.


Kaynaklar

Adam D. How a data detective exposed suspicious medical trials. Nature. 2019;571:462-464. doi: 10.1038/d41586-019-02241-z. PMID: 31337919.

Normand MP. Science, skepticism, and applied behavior analysis. Behav Anal Pract. 2008;1:42-49. doi:10.1007/BF03391727