Reseptör tipleri
Çok hücreli canlılarda bulunan bir hücre diğerine sinyal gönderir. Gönderilen bu sinyalden diğer hücreler farklı şekillerde etkilenebilirler. Çeşitli amaca yönelik farklı sinyal kullanılabilir.
- Otokrin; sinyali oluşturan hücrenin hedefi yine kendisidir.
- Gap-junction üzerinden iletilen sinyal; hedef hücre gap-junction ile bağlı bulunan hücredir.
- Parakrin; hedef hücre yakında bir hücredir.
- Endokrin; hedef hücre uzaktadır ve sinyal kan dolaşımıyla iletilir.
Reseptörler hücrenin içinde veya yüzeyinde bulunan protein molekülleridir. Hücre tarafından üretilen sinyalin miktarı azdır ve genellikle çözünebilir moleküllerdir. Sinyal bir liganttır, yani reseptörü uyarabilen moleküllerdir. Ligandın özelliği başka bir moleküle bağlanabilmesidir. Ve ligand diğer moleküle bağlandığında bir sinyal iletebilir. Hem ligand hem de reseptörün çeşitleri vardır. Fakat belli bir ligand sadece belli bir reseptöre bağlanır.
İnternal reseptörler
İnternal reseptörler, intraselüler veya sitoplazmik reseptörler olarak da bilinirler, hücrenin sitoplazmasında bulunurlar ve plazma membranını geçebilecek özellikte çözünebilir hidrofobik ligand moleküllerine tepki verir. Hücrenin içerisine girdikten sonra bu moleküllerden birçoğu mRNA sentezini düzenleyen proteinlere bağlanır. mRNA, DNA'dan aldığı genetik bilgiyi ribozoma taşıyan ve protein sentezlenmesine neden olan bir moleküldür. Ligand internal reseptöre bağlandığında şekil değişikliğine uğrar ve böylece gizli olan DNA-bağlanma bölgesi ortaya çıkar. DNA-bağlanma bölgesi olan molekül, DNA'nın özel bir bölümüne bağlanır ve bağlandığı yere göre belli bir genin ekspresyonunu sağlayacak şekilde mRNA sentezlenmesini başlatır. İnternal respetörler, aracı olmadan gen ekspresyonunu direkt olarak etkileyebilmektedir.
Hücre yüzey reseptörleri
Hücre yüzey reseptörleri aynı zamanda transmembran reseptörler olarak da bilinmektedir. Bu reseptörler hücre membranına bağlı olarak bulunan proteinlerdir. Hücre yüzey reseptörleri plazma membranını aarak sinyal iletimini sağladığı için ekstraselüler sinyal intraselüler sinyal haline dönüşür. Hücre yüzey reseptörlerine bağlanan ligandlar hücrenin içerisine girmek zorunda değildir. Hücre yüzey reseptörü ayrıca hücreye spesifik protein veya belirteçlerdir çünkü her hücre tipine özgüdür. Her hücre yüzey reseptöründe 3 ana bölüm vardır;
- Eksternal ligand bağlanma domaini
- Hidrofobik membran-açık bölgesi
- Hücrenin içerisinde yer alan intraselüler domain
Bu domainlerin her birinin büyüklüğü, reseptörün tipine bağlı olarak çok farklıdır. Hücre yüzey reseptörleri çok hücreli canlılarda birçok sinyal iletiminde rol oynar. Hücre yüzey reseptörlerinin 3 genel kategorisi vardır.
- İyon kanalıyla ilişkili reseptörler
- G proteiniyle bağlı reseptörler
- Enzimle ilişkili reseptörler
