RNA aşıları

RNA, güçlü bir T hücre yanıtına neden olduğu için sadece kanser tedavisinde değil aynı zamanda COVID-19 gibi enfeksiyonların profilaksisinde cekici bir aşı platformudur. Adjuvan aşılarda yaşanan en önemli sorun, doğal bağışıklık yanıtı uyararak uzun süren bir kazanılmış bağışıklık yanıtı oluşturmada yetersiz kalmaktır. RNA aşıları, enfeksiyon ajanlarına benzerliği nedeniyle çok çeşitli patern tanıma reseptörleri (PRR) aktive eder, böylece hem kazanılmış hem de doğal anti-viral mekanizmaları harekete geçirir. Sonuçta, RNA aşılar pro-enflamatuar sitokinlerin sistemik düzeyini arttırır ve doza bağlı olarak ateş ve titreme gibi geçici sistemik reaksiyonlara neden olur. Bu istenmeyen yan etkiler aşının veriliş yoluyla veya formülü (lipozom veya lipid nanopartikül) ya da RNA modifikasyonuyla ilişkili değildir (Tahtinen S., ve ark., 2022).

Pfizer-BioNTech BNT162b2 aşısının etki mekanizması

Pfizer-BioNTech BNT162b2 aşısı, faz 3 çalışmalarında COVID-19 hastalığına karşı %95 oranında koruyucu bulunmuştur (Li C ve ark., 2022). Tüm dünyada çok yaygın olarak kullanılmasına rağmen etki mekanizması genel olarak bilinmemektedir. BNT162b2'de kapsüllü bir lipid nanopartikülünün (LNP) içinde N1-methyl-pseudouridine (m1ψ) nucleoside-modified mRNA vardır. Kas içine verildikten sonra, mRNA translasyona girerek spike proteini ekspresyonuna neden olur. Oluşan bu protein ise spike-spesifik B ve T hücre yanıtı uyarırır. RNA üzerinde yapılan m1ψ modifikasyonu TLR3, TLR7 veya RIG-I tarafından oluşturulan enflamatuar yanıtı, translasyonun etkinliğini ve biyolojik stabiliteyi arttırır. Tek bir dozdan sonra, LNP-mRNA aşısı germinal merkezdeki B ve foliküler helper T hücrelerinin (TFH) sayısını çok arttırmaktdır. Bununla birlikte ikinci doz aşının doğal bağışıklık üzerine etkisi birinci dozdan çok daha fazladır. Doğal bağışıklık üzerindeki sekonder etkinin daha yüksek olması IFN-γ seviyesinin plazmada yükselmesi, doğal bağışıklıkta transkripsiyonal özelliklerin ve miyelodi hücrelerde antiviral bağışıklığın artması ile açıklanmaktadır.

RNA aşısının yapısı
Şekil 1. BNT162b2 aşısı bir mRNA aşısıdır, yapısında lipid nanopartikülünün kapsül gibi çevrelediği RNA vardır. RNA'nın m1ψ modifikasyonu etkinliğini arttırmaktadır

Kaynaklar

Tahtinen, S., Tong, AJ., Himmels, P. et al. IL-1 and IL-1ra are key regulators of the inflammatory response to RNA vaccines. Nat Immunol 23, 532–542 (2022). https://doi.org/10.1038/s41590-022-01160-y

Li, C., Lee, A., Grigoryan, L. et al. Mechanisms of innate and adaptive immunity to the Pfizer-BioNTech BNT162b2 vaccine. Nat Immunol 23, 543–555 (2022). https://doi.org/10.1038/s41590-022-01163-9